داروخانه گیاه پزشکی تابنده

استخراج آگار از جلبک قرمز

دیواره سلولی جلبک ها دارای ترکیبات ثانویه و پلی ساکارید های با ارزشی نظیر آگار، اسید آلژنیک، سولفات لایمن و کرانمین هستند که از این ترکیبات برای مقاصد دارویی و افزودنی های غذایی استفاده می شود. همچنبن در صنایع کاغذ سازی نساجی، چرم سازی، تهیه لوازم و مواد بهداشتی و آرایشی، تغذیه) در تهیه غذا های ژاپنی مثل سوشی[1] (و تهیه نوشیدنی و شربت ها و ترشی جلبک و جهت جلوگیری از عدم بیات شدن نان، همچنین در علوم پزشکی ، داروسازی و دندانپزشکی مانند تهیه محیط کشت جامد میکروبی، تهیه قرص، روکش کپسولها، شربت های دارویی، تهیه قالب های اولیه دندان و در ژنتیک در تشخیص طبی بیماری ها و در کشف جرم و در بسیاری موارد دیگر کاربرد فراوانی دارند.

اخیراً، نیز اثرات ضد باکتریایی، ضد قارچی و ضد انگلی و در برخی موارد ضد تورمی بعضی از جلبک ها به اثبات رسیده است. از این رو بسیاری از کشورهای آسیایی از قبیل ژاپن، چین، فیلیپین، تایوان، تایلند، اندونزی و هند و همچنین کشورهای آمریکای جنوبی مثل برزیل و شیلی و حتی در سواحل آمریکای شمالی فعالیت های گسترده ای در جهت بهره برداری اقتصادی از این جلبک ها را داشته و هر ساله میلیاردها دلار از صادرات آنها به صورت ماده خام یا محصولات استخراج شده بدست می آورند.

کشور ماهم از این منابع بالقوه به ویژه در سواحل جنوبی و بالاخص در سواحل سیستان و بلوچستان و هرمزگان برخوردار بوده و دارای گروه های متفاوت جلبک های دریایی اعم از سبز، قرمز، قهوه ای است.

 انواع فرآورده های قابل تولید از جلبک گراسیلاریا :

-  تولید آگار

- استفاده جهت غذای ماهیان آکواریومی

- تهیه روغن از جلبک های دریایی و تولید اسیدهای چرب ضروری

 - تهیه سوخت از جلبک بویژه در تهیه الکل با آلایندگی کم

- تولید افزودنی (ادویه) و چاشنی غذا

- استفاده جهت درمان های دارویی گیاهی

- تهیه کرم پوستی جهت مرطوب کردن پوست

- تولید صابون گراسیلاریا

- تولید ماسک صورت

- تولید لوسیون پوست

- تولید شامپو بدن از جلبک

- جهت تولید رول غذای سوشی در ژاپن

- به عنوان رطوبت گیر (تولید بسته های کوچک جهت رطوبت گیر در بسته های شکلات و برنج و دارو)

 آگار:

آگار اولین کلوئید گیاهی بود که در صنایع غذایی مورد استفاده قرار گرفت. افزایش استفاده از این ماده به دلیل توانایی منحصر بفرد ژلی آن است که در دیگر کلوئیدهای گیاهی مثل صمغ یا ژلاتین دیده نمی شود. سازمان فائو و بهداشت جهانی در مجموعه قوانین غذایی خود اجازه استفاده از آگار در صنایع غذایی را صادر کرده اند. در صنایع غذایی مهمترین کاربرد آگار به عنوان ماده ژل شونده می باشد. در مرحله بعدی از آگار به عنوان افزایش دهنده قوام و کنترل ویسکوزیته از آن استفاده می شود. این ماده به عنوان افزودنی نیز مورد استفاده قرار می گیرد. در صنایع قنادی برای تهیه ژل، شیرنی های خمیر مانند، آبنبات، و موارد دیگر از این ماده استفاده می شود. در تولید مارمالاد از آگار برای ضخامت دادن و ماده ژلی استفاده می شود. در صنایع تولید نان، از آگار به عنوان پوشش کیک های قرار داده شده داخل یخ استفاده می شود. آگار برای تولید ژل های میوه ای و ماست نیز به کار برده می شود. در صنایع گوشت برای تولید سوسیس های بخارپز نرم، از آگار به میزان زیادی استفاده می کنند. این امر به این دلیل است که امروزه در صنایع غذایی به منظور حفظ سلامتی مصرف کنندگان، تلاش می کنند تا چربی ها را در غذاها کاهش دهند.

تولید آگار ازجلبک گراسیلاریا:

آگارچیست؟

آگار پلی ساکارید بدست آمده از برخی اعضائ خانواده های جلبکهای قرمز  Cracilanacea،Gelidiacea  می باشد .بیش از 53 درصد از آگار تولید شده در جهان از جلبک گراسیلاریا بدست می آید. آگار شامل دو پلی ساکارید به نام آگارز و آگاروپکتین می باشد. خاصیت ژلاتینی آن به سبب ترکیب آگارز بوده در حالی که ترکیب آگاروپکتین خاصیت چسبندگی ایجاد می کند.

از آگار به عنوان محیط کشت باکتری ها، مواد دندانپزشکی، داروهای ملین، تهیه قرص و کپسول، تهیه چسب و مواد آرایشی و ژل های الکترونیک استفاده می شود.

استخراج آگار:

از آنجایی که گراسیلاریا ازمقدار زیادی گالاکتون سولفاته شده (پیش نیاز آگاروز) تشکیل شده است. بنابراین آگار آن بستگی زیادی به گونه های مختلف گراسیلاریا ، فصل رشد ، منطقه رشد، کیفیت آگار و عوامل قلیایی شدن آن دارد .

 مراحل تهیه آگار در ذیل بیان گردیده است:

 ۱- خشک کردن

جهت خشک کردن شاخه ها می توان از آفتاب استفاده کرد و پس از چیدن شاخه ها اقدام به قرار دادن آنها در محوطه روباز به منظور خشک شدن آنها می گردد. باید توجه داشت که محل نگهداری آگارباید خشک و دارای تهویه مطبوع وکامل باشد. نگهداری آگار در شرایط نامساعد موجب کپک زدگی وکاهش کیفیت آن می شود.

2- قلیایی کردن

گراسیلاریا با 7-6 درصد محلول قلیایی، به مدت یک تا دو ساعت در درجه حرارت 90-70 درجه سانتی گراد در مخازن بزرگی قلیایی می شود. برای بعضی گونه ها که دارای گالاکتون سولفاته بالاتری هستند، محلول قلیایی غلیظ تری (10 تا 20 درصد) مورد نیاز است. در گذشته محلول سود[2] بیشتری بدون حرارت دادن اضافه می شد که مدت زمان واکنش را طولانی می کرد اما امتیاز روش بالاستفاده کمتر از سود وکوتاه بودن مرحله آماده سازی و تولید می باشد. ولی نقطه ضعف این روش کاهش مقدار محصول در اثر حرارت وتبخیر است .

 به منظور دستیابی به محصولی با کیفیت بالا پس از قلیایی شدن بایستی آزمایش کیفیت انجام شود.

3- شستشو

جلبک قلیایی شده را با آب شیرین شستشو می دهند و در صورت لزوم مقدار مناسب اسید برای تسریع در عمل خنثی سازی

به آن اضافه می نمایند. این روش هم می تواند به روش دستی و هم به کمک ماشین های شوینده انجام گیرد به هر طریق بین 2 تا10 دقیقه بر اساس ضخامت شاخه گراسیلاریا باید در آب شیرین بماند.

4- بی رنگ کردن و سفید کردن

 گیاه را در سبد فلزی قرار داده و در تانک آبی که حاوی محلول هیپوکلریت سدیم همراه با کلرور سدیم 05/0 درصد با PH بین 5 تا 6 است، به مدت پانزده دقیقه نگهداری می کنند. سپس حدود 2 درصد تیوسولفات سدیم جهت کاهش هیپوکلریت به آن اضافه می نمایند و پس از آن گیاه را از محلول خارج کرده و اقدام به شستشو می نمایند. شستشو در سبدهای فلزی دیگری با آب شیرین به مدت 1 تا 2 دقیقه صورت می گیرد. در این حالت باید سعی گردد آب شیرین به تمام سطوح گیاه گراسیلاریا برسد.

5- عصاره گیری از طریق حرارت

گیاه را در آب (20-15 برابر وزن خشک گیاه) به مدت 1 تا 5/1 ساعت می جوشانند.

متوسط عصاره تولید شده بین 5/1-8/0درصد است. در این روش فشاری ایجاد نمی گردد بلکه در دیگ های بزرگ فقط جوشانده شده وهم می خورد.

6- صاف کردن

محلول داغ را از صافی نایلونی به اندازه چشمه 20 (از گره تا گره مقابل) عبور می دهند. استفاده از فشار برای صاف شدن کامل محلول موثر است.

 
7- ژله ای کردن

پس از صاف کردن مایع را در درجه حرارت پایین در محلی سرد با دمای 4 درجه که دمای معمول یخچال می باشد قرار می دهند این محل می توان یک سردخانه یا سوله سرپوشیده ای مجهز به دستگاه برودتی باشد. سپس ژله تشکیل شده را به شکل قطعه های استوانه ای یا مکعبی برش می دهند. باید توجه شود که دما کاهش نیابد که منجر به یخ زدگی محصول شود و محصول از بین برود.

8-  منجمد کردن

ورقه های ژله را در سردخانه با برودت 18- تا 15- درجه سانتی گراد برای مدت 24 ساعت قرار داده و اقدام به انجماد آن می کنند.

9- ذوب کردن و خشک نمودن در معرض آفتاب

ژله های منجمد را در آب حل می نمایند، سپس توسط دستگاه سانتریفوژ آن را آبگیری و در معرض نور آفتاب خشک می کنند و به صورت نوار در می آورند. میزان آب محصول بر اساس کاربرد بهداشتی، پزشکی ویا صنایع غذایی تعیین می گردد .

10- تحت فشار قرار دادن با استفاده از دستگاه پرس هیدرولیکی

ورقه های ژله برش داده شده را در گونی نایلونی نگهداری می کنند و با استفاده از دستگاه پرس آنرا تحت فشار قرار می دهند. مدت زمانی حدود 10 تا 12 ساعت برای آبگیری مورد نیاز است و میزان فشار تقریبی 6 تا10 کیلوگرم بر سانتی متر مربع است.

11- خشک کردن و آسیاب نمودن

ژله های آبگیری شده را به محلی خشک با درجه حرارت 70 درجه سانتی گراد منتقل و اقدام به آسیاب کردن و الک نمودن آن ( چشمه 80 تا 100 ) می نماید